Zajęcia IBL PAN dofinansowane ze środków programu „Patterns Lectures” (ERSTE/WUS)
Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna
10.05 (sobota)
10.00- 11.30
Zajęcia wprowadzające: ekokrytyka i posthumanizm (2h)
Antropologia nie-antropocentryczna? Badanie zwierząt w kulturze podobne do badania innych kultur? Nowe metodologie, języki, metafory? Ile możemy zaczerpnąć ze studiów genderowych, a ile z takich nurtów krytycznych, jak ekokrytyka czy posthumanizm? Prezentacja zajęć.
Literatura:
Carol J. Adams, Post- mięsożerstwo, przeł. M. Dąbrowska, w: Animal Encounters, eds: Tom Tyler, Manuela Rossini, Brill, Leiden, Boston 2009
Kari Weil, A Report on the Animal Turn, „Differences: A Journal of Feminist Cultural Studies” 2010, nr 2 (będzie w wersji polskiej)
„Teksty Drugie” 2013, nr 1-2 (o posthumanizmie, tam m.in. artykuły: Cary'ego Wolfe'a, Joanny Żylińskiej)
11.45-13.15
„Kobiecość” i natura (2 h)
Zwierzęta, zwierzęcość, metaforyka zwierzęca w kontekście konstrukcji płci i krytyki feministycznej. Przykłady z literatury i sztuk wizualnych.
Literatura:
Simone de Beauvoir, Druga płeć, rozdział „Dane biologiczne”, przeł. G. Mycielska, M. Leśniewska, Warszawa 2003, s. 29-57
S.B. Ortner, Czy kobieta ma się do mężczyzny tak jak natura do kultury?, przeł. T. Hołówka, w: Nikt nie rodzi się kobietą,(red.) T. Hołówka, Warszawa 1982, s. 112-141
Kate Soper, Nature and Sexual Politics, w: What is Nature? Culture, Politics and the non-Human, Blackwell, Oxford 1995, s. 119-148
13.15-14.00 Przerwa na lunch
14.00-16.15
Animal studies a media. Kampanie społeczne a gender (3h)
Czym są studia nad zwierzętami w Polsce i jak o nich mówić? Wpływ ekofeminizmu.
Analiza materiałów prasowych i wizualnych kampanii społecznych na rzecz praw zwierząt w Polsce i zagranicą. Męskość i mięso: próba interpretacji polskiej kultury z perspektywy krytyki ekofeministycznej. Materiał wizualny: fragmenty Polskiej Kroniki Filmowej na temat mięsa i męskości w PRL. W jaki sposób reprezentowana jest płeć i zwierzęta? Seksizm a prawa zwierząt.
Literatura:
Charles W. Peek, Nancy J. Bell, Charlotte C. Dunham, Gender, Gender Ideology, and Animal Rights Advocacy, w: „Gender and Society” 1996, nr 4, s. 464-478.
Karen Dawn, Poruszyć media: Od wrogów lub obojętnych nieznajomych do przyjaciół, w: W obronie zwierząt, pod red. P. Singera, Czarna Owca, Warszawa 2011, s. 280-292
11.05 (niedziela)
10.00-13.00
O roli ogrodów zoologicznych w kontekście potrzeb zwierząt (4h)
Wykład p. Agaty Boruckiej, kierowniczki działu edukacyjnego w ogrodzie zoologicznym w Warszawie o współczesnej roli zoo. Oprowadzanie.
Przerwa na lunch: 13.00-13.40
Kontynuacja zajęć na terenie ogrodu zoologicznego.
13.40-15.45
Przestrzenie paradygmatyczne dla relacji ludzie-zwierzęta (3h)
Nowa geografia zwierzęca a wpływ ekologii. Przestrzenie konstruujące opozycję człowiek-zwierzęta dawniej i dziś. Patrzenie jako uprzedmiotowienie a krytyka feministyczna. Zwierzę jako obiekt.
Literatura:
Jennifer Wolch, Zoopolis, przeł. A. Barcz, w: Animal Geographies: Place, Politics and Identity in the Nature-Culture Borderlands, edited by Jennifer Wolch and Jody Emel, London 1998.
Lynda Birke, Mette Bryld, Nina Lykke, Animal Performances: An Exploration of Intersections Between Feminist Science Studies and Studies of Human-Animal Relationships, „Feminist Theory” 2004, nr 5, s. 167-183.
15.05 (czwartek)
17.00-18.30
Wykład prof. Izabeli Kowalczyk (2h) pt. W poszukiwaniu Zoe – trwałości życia. Sztuka w kontekście teorii posthumanistycznych.
Literatura:
Rosi Braidotti, Etyka stawania-się-niewykrywalnym, przeł. J. Bednarek, w: Teorie wywrotowe, red. A. Gajewska, s. 289-322.
24.05 (sobota)
10-11.30
Psy rasowe a problematyka płci i klasy społecznej (2h).
Jak powstały psy rasowe i jak wpisują się w sieć społecznych hierarchii? Wystawy psów rasowych a gender: reprodukcja opresyjnego mitu piękna.
Literatura:
Magdalena Dąbrowska, Głęboka gra? O wystawach psów rasowych w Polsce, w: Pies też człowiek? Relacje psów i ludzi we współczesnej Polsce, red. M.P. Pręgowski, J. Włodarczyk, WN Katedra, Gdańsk 2014
Magdalena Dąbrowska, Najlepsza suka w rasie. Kobiety i psy w kulturze, Biblioteka online Think Tanku Feministycznego www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0108dabrowska2011.pdf
11.40-13.10
Po co patrzeć na psy? Refleksja sędziego kynologicznego.
Wykład Mirosława Redlickiego, Międzynarodowego sędziego kynologicznego (2h)
Po co patrzeć na zwierzęta? Na pytanie to udzielano wielu odpowiedzi, zwracając uwagę na kontekst psychologiczny, antropologiczny i kulturowy, a na ogół pomijając najprostszą – dla estetycznej przyjemności. Hodowla zwierząt do towarzystwa, w tym psów, w znacznym stopniu nastawiona jest na uzyskanie osobników, których wygląd sprawiać będzie estetyczną przyjemność patrzącemu. Pomysł oceny wyglądu psów jest stosunkowo nowy- pierwsze wystawy piękności organizować poczęto w drugiej połowie XIX wieku. Szybko stały się one po części swoistym targowiskiem próżności, gdzie pierwotna idea oceny wartości hodowlanej zwierzęcia na podstawie wyglądu przesłonięta została przez wyścig o tytuły, rządzący się swymi prawami i rytuałami.
Ocena „piękna” psa sprowadza się do porównania konkretnego osobnika z ideałem rasy, opisanym przed laty w jej wzorcu, i ciągle uzupełnianym i dostosowywanym do zmian, zachodzących pod wpływem czynników genetycznych, którymi w pewnym przynajmniej stopniu próbujemy sterować za pomocą metod doboru hodowlanego i kierunkowej selekcji.
Piękno psa to przede wszystkim prawidłowość i harmonia budowy, wynikające z użytkowości rasy, użytkowości często już historycznej, która jednak i dziś decyduje o typie, cechach budowy, i wyrazie konkretnej rasy. Na tym poziomie ocena ma charakter wymierny i zobiektywizowany. Na poziomie wyższym to subiektywne wrażenie estetyczne, wywołane wyglądem, przygotowaniem i prezentacją psa przez właściciela, lub zawodowego wystawcę – handlera.
Skoro wystawy psów w znacznym przekształciły się w „show”, zdominowany przez formę i estetykę, nieunikniona była swego rodzaju „barokizacja”, przerysowanie pewnych cech wyglądu zwierzęcia, tak, by jego wygląd przykuwał oczy patrzących; jej skutkiem być może zagrożenie dobrostanu psa, dostarczające argumentów „obrońcom praw zwierząt”, którzy często są po prostu wrogami hodowli zwierząt rasowych, zapominając, że są one częścią narodowej, a szerzej - ludzkiej kultury.
Mirosław Redlicki – nauczyciel, wykładowca akademicki, tłumacz, autor książek i artykułów o tematyce kynologicznej, publikowanych w kraju i zagranicą. Absolwent Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. Od roku 1978 sędzia kynologiczny, członek Prezydium Kolegium Sędziów Związku Kynologicznego w Polsce, odpowiedzialny za organizację szkoleń i egzaminów. W swej karierze sędziowskiej odwiedził prawie całą Europę, Rosję aż po Władywostok, i cztery kontynenty. Jako jedyny sędzia z Polski oceniał psy na najstarszej i najbardziej prestiżowej z wystaw – Cruft’s Dog Show w Wielkiej Brytanii. W domu w podwarszawskiej Podkowie Leśnej od trzydziestu paru lat towarzyszą mu psy rasy welsh corgi pembroke – dzięki nim miał okazję zamienić parę zdań z Królową Elżbietą II, która ma je jeszcze dłużej.
Przerwa na lunch: 13.10-14.00
14.00- 16.15
„Gatunki towarzyszące” jako metafora współczesnej kultury (3h)
Jak teoretycznie opisać specyfikę relacji człowiek- zwierzęta? Czy i jak możemy komunikować się z nimi? Jak patrzeć na zwierzę? Analiza prac ze zwierzętami Olega Kulika i manifestu „zoofrenii”. Araya Rasdjarmrearnsook i współ- bycie z Innymi.
Literatura:
Donna J. Haraway, When species meet, Minneapolis- London: Minnesota University Press 2008
J. Berger, Po cóż patrzeć na zwierzęta? w: tegoż, O patrzeniu, przeł. S. Sikora, Warszawa 1999
25.05 (niedziela)
9.00- 10.30
Wykład prof. Mary Trachsel, University of Iowa, USA (2h)
prof. Mary Trachsel pracuje na Wydziale Retoryki Uniwersytetu w Iowa. Jej naukowe zainteresowania koncentrują się wokół komunikacji człowiek- zwierzę, a w szczególności języka małp naczelnych.
In How to do Things with Words, Linguist John Austin proposed that human speech should be regarded as social action or behavior and that words do not simply say things, they do things. Austin's performative definition of human verbal language opens the door to an expanded, extra-verbal understanding of communication that potentially includes nonhuman social animals as language users. My talk will unfold in three steps:
1. A brief summary of rhetorical theories that extend the notion of language beyond words
2. An examination of academic skepticism about the possibility of nonhuman "speaking subjects" and extra-verbal "language"
3. An account of interspecies "languages" in the work of ethologists and non-academic animal behavior experts (rustic authorities). In particular, I will focus on training methods broadly described as "whispering."
Wykład odbędzie się w języku angielskim i będzie tłumaczony na język polski.
10.40- 12.10
Kruchość granic: męskość, zwierzęta i sztuka wizualna (2h)
W Polsce od Bałki do Rogalińskiego można próbować prześledzić dekonstrukcję tradycyjnie postrzeganej męskości (w kontekście macho) i napełnianie jej treścią pochodzącą z emocji, melancholii, ran. Ważną rolę w tym procesie odgrywają zwierzęta. Analizując materiały kultury popularnej (Czterej pancerni i pies, Przygody psa Cywila) zastanowimy się nad relację mężczyzn ze zwierzętami
Literatura:
Gitte Buch-Hansen, Lars von Trier's 'Antichrist' , the Bible, and Docetic Masculinity, w: „Relegere: Studies in Religion and Reception” 2011, nr 1, s. 115-144.
Izabela Kowalczyk, Ranliwa męskość w pracach młodych polskich artystów, „Opposite" 2012, nr 3
Przerwa na lunch: 12.10-13.00
13.00- 15.15
Futuryzm: cialo, gender, queer i biotechnologie. Nowe sposoby problematyzowania relacji ludzkie-zwierzęce (3h)
Analiza materiałów wizualnych i filmowych. Posthumanizm a transhumanizm.
Literatura:
G. Gaard, Toward a Queer Ecofeminism, „Hypatia” 1997, 12, nr 1, s. 114-137.
Queer Ecologies. Sex, Nature, Politics, Desire,(red.) C. Mortimer-Sandilands, B. Erickson, Bloomington 2010
Rosi Braidotti, Siła afirmacji. Odpowiedź Lisie Baraitser, Patrickowi Hanafinowi i Clare Hemmings, przeł. M. Dąbrowska
Monika Bakke, Biotechnologiczne zwierzę. Zwierzęta jako tkanki, komórki i genomy, przeł. A. Barcz
Podsumowanie zajęć
O przydatności perspektywy gender w studiach nad zwierzętami (human-animal gender studies) – dyskusja ze student(k)ami. Ocena zajęć.